Burn-out: een mentale uitputting of een maatschappelijk signaal?

De visies van Wilmar Schaufeli en Christian Vinkers onder de loep

In het publieke debat over burn-out klinken steeds vaker verschillende stemmen. Twee prominente wetenschappers, Wilmar Schaufeli en Christian Vinkers, dragen ieder op hun manier bij aan het gesprek over wat burn-out eigenlijk is, waar het vandaan komt en hoe we ermee om kunnen gaan. Voor stress- en burn-outcoaches biedt hun visie waardevolle inzichten, maar ook aanleiding tot reflectie.

Schaufeli: burn-out als uitputtingssyndroom op het werk

Wilmar Schaufeli, hoogleraar Arbeids- en Organisatiepsychologie, ziet burn-out als een werkgerelateerd syndroom dat zich uit in emotionele uitputting, mentale distantie van het werk en verminderde professionele bekwaamheid. Zijn definitie is internationaal breed geaccepteerd en vormt de basis van de Utrechtse Burnout Schaal (UBOS).

Volgens Schaufeli is het essentieel om burn-out af te bakenen van andere mentale problemen, zoals depressie. Het risico van een vage of brede definitie is dat interventies niet effectief zijn. Daarom pleit hij voor goede diagnostiek én voor het vergroten van bevlogenheid als tegenhanger van burn-out.

Schaufeli stelt: “Burn-out is geen modewoord, maar een serieus en meetbaar werkgerelateerd probleem.”

Vinkers: burn-out als containerbegrip en maatschappelijke spiegel

Christian Vinkers, psychiater en hoogleraar Stress en Veerkracht aan Amsterdam UMC, kijkt met een meer kritische blik naar burn-out als diagnose. In zijn visie is burn-out geen erkende psychiatrische stoornis, maar een containerbegripwaaronder allerlei klachten vallen: stress, vermoeidheid, depressieve gevoelens.

Vinkers wijst erop dat deze brede benadering de complexiteit van psychische klachten tekortdoet. Hij pleit voor meer nuance in de benadering van mensen die “op” zijn, en vraagt aandacht voor de maatschappelijke oorzaken zoals prestatiedruk, voortdurende beschikbaarheid en het verdwijnen van herstelmomenten.

Vinkers zegt: “Niet alles wat als burn-out wordt benoemd, is burn-out.”

Twee perspectieven, één uitdaging: hoe verder als coach?

De visies van Schaufeli en Vinkers lijken op het eerste gezicht tegenovergesteld: de een pleit voor afbakening, de ander voor verbreding. Maar beide onderstrepen het belang van zorgvuldigheid. Voor coaches betekent dit:

• Stel gerichte vragen over de werkcontext.

• Wees alert op mogelijke depressieve of andere onderliggende klachten: 

  Werk multidisciplinair indien nodig.

• Betrek het bredere levensverhaal en maatschappelijke factoren.

Burn-out vraagt van coaches geen zwart-witvisie, maar een genuanceerde, empathische én professionele aanpak.

Bronnen en leestips

• Schaufeli, W.B. (2020). Burnout en bevlogenheid: De twee kanten van werkstress. In G. van der Vijver (red.), Psychologie en werk.

• Schaufeli, W.B. (2021). "De diagnose burnout: feiten en fictie". Blog op www.wilmarschaufeli.nl.
  https://www.wilmarschaufeli.nl/2021/04/de-diagnose-burnout-feiten-en-fictie

• Vinkers, C.H. (2021). In de knoop: Hoe onze mentale gezondheid vastloopt en wat we eraan kunnen doen. Uitgeverij Prometheus.

• Volkskrant-interview met Christian Vinkers (2021): "Burn-out bestaat niet als ziektebeeld".
  https://www.volkskrant.nl/wetenschap/burn-out-bestaat-niet-als-ziektebeeld~b9f2d2f3/

• Website van Prof. Dr. Wilmar Schaufeli: www.wilmarschaufeli.nl

Vervolg

De VESB blijft inzetten op actuele, wetenschappelijk onderbouwde inzichten in de begeleiding van stress en burn-out. Volg onze blog en nieuwsbrief voor meer verdieping, en sluit aan bij intervisies of bijscholingen om met vakgenoten in gesprek te blijven.